نشانه های بیماری ام اس

مقدمه

شاید هیچ بیماری دیگری در پزشکی نباشد که به اندازه ام اس، بستر تحقیقات قرار گرفته باشد. و در سالهای گذشته بشر با صرف هزینه های هنگفت تحقیقاتی قادر شده درمان ام اس را متحول کند. نتیجه اخلاقی! ظرف مدت زمان کوتاهی ام اس از یک بیماری وحشتناک تبدیل شده به بیماری ای که به راحتی قابل کنترل می باشد. اما این پیشرفتها بقدری سریع اتفاق افتاده اند که هنوز زمان کافی برای زدودن حس ترس و نگرانی همراه با نام این بیماری سپری نشده است. البته هر چقدر ام اس زودتر تشخیص داده شود، متخصص مغز و اعصاب قادر خواهد بود با قدرت بیشتری آن را مهار کند.

ام اس  ام اس در واقع زخمی شدن تعدادی از عصبهای مغز و نخاع است. زخمی که ناشی از حمله سیستم ایمنی خود فرد است. عصبها هم همان سلولهای دراز و بی قواره سیستم عصبی ما هستند!

تصویر ی سلول عصبی(نورون)

قسمتهای خاکستری رنگ غلاف میلین هستند که در ام اس مورد حمله قرار می گیرند.

ام اس کجای سیستم عصبی را درگیر می کند؟ 

ما سیستم عصبی را به دو بخش تقسیم می کنیم: مرکزی و محیطی. سیستم عصبی مرکزی شامل مغز و نخاع است. و سیستم عصبی محیطی، عصبهایی را شامل می شوند که از مغز(مثل عصب صورت) یا از نخاع خارج می شوند.

حالا اگر عصبهایی در مغز یا نخاع مورد حمله سیستم ایمنی قرار بگیرند در مرحله اول پوشش آنها زخمی می شود.

البته خیلی وقتها این زخم فراتر از پوشش نمی رود اما بهر حال در مواردی تنه عصب هم در نهایت آسیب می بیند.

اما این پوشش عصب که "میلین" نام دارد یک لباس معمولی نیست! کمی جادو بلد است! در واقع لباس جادوگر عصبها یا همان میلین سرعت انتقال پیام در طول عصر را دوچندان می کند و وقتی سیستم ایمنی پاره اش می کند دیگر پیامها با سرعت قبلی منتقل نمی شوند و حسب اینکه چه مداری از مغز دچار خرابی شده باشد علامت متفاوتی ممکن است ایجاد شود.

نکته جالب این است که بعضی مناطق سیستم عصبی مرکزی برای ارتش دفاعی بدن ما خوشمزه تر هستند! مثلا عصب بینایی(عصب بینایی جزو سیستم عصبی مرکزی به حساب می آید) بنابراین برخی علائم خاص بیشتر احتمال دارد که موقع هجوم سیستم دفاعی به سیستم عصبی ما اتفاق بیفتند.

مثلا ممکن است بینایی فرد کاهش ناگهانی پیدا کند، یا بیمارعلائم حسی پیدا کند، تعادل بیمار دچار مشکل شود و یا یک سمت بدنش بی قوت شود. احتمال وقوع برخی علائم مثل سردرد، سرگیجه و تشنج بخاطر حمله سلولهای ایمنی به مغزدر بیماری ام اس بسیار اندک است.

پس اگر به تازگی دچار سردرد شده اید احتمال اینکه سردرد شما میگرن باشد یا تنشی باشد بسیار بیشتر از این است که از ام اس ناشی شده باشد. ( سردرد از مواردی است که دلایل متعدد دارد شامل برخی دلایل اورژانس! اما ام اس بعنوان دلیل آن بسیار بعید است).

هر کدام از علائمی که گفتیم دلایل دیگری هم ممکن است داشته باشند. اینکه علائم با چه سرعتی پدیدار می شوند مهم است. مثلا کاهش دیدی که تدریجی اتفاق افتاده باشد دلیلش دیگر "ام اس" نیست.

سن و سال فرد هنگام بروز علائم هم مهم است. مثلا اگر یک آقای هفتاد ساله ناگهان یک سمت بدنش بی قوت شود احتمالا دچار سکته مغزی شده و نه حمله ام اس، اما همین حالت اگر برای یک خانم سی ساله رخ دهد ام اس بسیار محتمل خواهد بود.

نشانه‌های بیماری ام‌اس (MS): 

در ادامه، مهم‌ترین علائم ام‌اس رو شرح داده ام:

1. خستگی مفرط

شایع‌ترین شکایت بیماران ام‌اس. این خستگی با استراحت برطرف نمی‌شه و ممکنه باعث بشه حتی کارهای روزمره مثل لباس پوشیدن یا راه رفتن سخت بشه.

2. تاری یا دوبینی

ممکنه یک چشم یا هر دو چشم دچار تاری یا دوبینی بشن. بعضی وقت‌ها هم درد پشت چشم به‌ویژه با حرکتش وجود داره. این حالت معمولاً به خاطر التهاب عصب بیناییه.

3. ضعف عضلانی یا احساس سنگینی اندام‌ها

ممکنه دست یا پا بی‌دلیل سنگین، کرخت یا ضعیف بشه. این حالت می‌تونه متناوب یا دائمی باشه.

4. بی‌حسی و سوزن‌سوزن شدن

از نوک انگشتان گرفته تا کل اندام، یه جور حس مور مور، خواب رفتگی یا بی‌حسی ممکنه ظاهر بشه.

5. مشکل در راه رفتن و تعادل

ممکنه حس کنی پات به زمین گیر می‌کنه، تعادلت رو از دست می‌دی یا به سختی پله‌ها رو بالا میری. دلیلش هم درگیری مراکز تعادلی مغزه.

6. اسپاسم و گرفتگی عضلات

درگیری نخاع می‌تونه باعث اسپاسم (گرفتگی دردناک و ناگهانی عضلات) بشه.

7. مشکلات مثانه و روده

تکرر ادرار، بی‌اختیاری یا حتی سختی در تخلیه ادرار از مشکلات رایج توی ام‌اس هستن.

8. اختلالات شناختی و تمرکز

ممکنه گاهی اسامی، کارها یا حتی محل وسایلت رو فراموش کنی. تمرکزت پایین میاد یا حس می‌کنی مغزت مه‌آلود شده.

9. تغییرات خلقی، افسردگی و اضطراب

تأثیر مستقیم بیماری روی مغز + فشار روحی حاصل از علائم باعث می‌شه افسردگی و اضطراب شایع باشه.

10. درد

اگرچه ام‌اس بیماری عصبیه، ولی حدود ۵۰٪ مبتلایان دردهایی مثل درد عضلانی، سردرد یا درد در صورت و کمر رو تجربه می‌کنن.

جدول شیوع علائم در مبتلایان به ام‌اس

این آمارها به صورت تقریبی و با توجه به مطالعات بین‌المللی ذکر شده و ممکنه در افراد مختلف متفاوت باشه.

نکته مهم: هر کسی MS داره، همه علائم رو نداره!

ممکنه یه نفر فقط با تاری دید شروع کنه، ولی سال‌ها هیچ علامت دیگه‌ای نداشته باشه. یکی دیگه ممکنه در همون ابتدا با چند علامت شدید روبه‌رو بشه. این تفاوت از فرد به فرد و بسته به محل ضایعات توی سیستم عصبی متفاوته.

کی باید به پزشک مراجعه کنیم؟

اگه هر کدوم از علائم زیر رو بدون دلیل خاصی تجربه کردی و چند روز طول کشید یا شدید شد، بهتره سریع به یه متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنی:

• تاری دید یا دوبینی ناگهانی

• بی‌حسی یا ضعف توی یه سمت بدن

• عدم تعادل یا سرگیجه شدید

• خستگی غیرعادی و طولانی‌مدت

• اختلال در کنترل ادرار یا مدفوع

تشخیص زودهنگام و شروع به‌موقع درمان می‌تونه سرعت پیشرفت بیماری رو به‌طرز چشم‌گیری کاهش بده.

جمع‌بندی

ام‌اس یه بیماری مرموزه که با نشونه‌های عجیب و غریب شروع می‌شه و ممکنه مدت‌ها طول بکشه تا تشخیص داده بشه. ولی آگاهی از این نشانه‌ها باعث می‌شه زودتر بهش شک کنیم، زودتر پیگیری کنیم و شانس بیشتری برای کنترلش داشته باشیم. اگه بدن‌تون داره باهاتون حرف می‌زنه، گوش کنید. شاید داره یه چیزی مثل ام‌اس رو هشدار می‌ده.

ویدئو دکتر عمادی متخصص مغز و اعصاب در مورد نشانه های ام اس: