ویتامینها و پیشگیری از بیماریها

این مقاله‌ جامع درباره ویتامین‌ها و پیشگیری از بیماری‌ها می باشد:

ویتامین‌ها و پیشگیری از بیماری‌ها: راهنمای جامع برای مصرف آگاهانه

آیا مکمل‌های ویتامین کلید پیشگیری از بیماری‌های مزمن هستند؟ با وجود باورهای رایج، شواهد علمی غالباً نشان می‌دهند که مکمل‌های ویتامین برای اکثر افراد سالم، نقش محدودی در پیشگیری از بیماری‌ها دارند و حتی در مواردی ممکن است مضر باشند [2، 60]. این مقاله به بررسی نقش ویتامین‌ها در بدن، اهمیت دریافت کافی آن‌ها از طریق رژیم غذایی و واقعیت‌های پیرامون مصرف مکمل‌ها می‌پردازد.

ویتامین‌ها چیستند و چرا ضروری هستند؟ ویتامین‌ها ترکیبات آلی شیمیایی هستند که در مقادیر کم برای متابولیسم طبیعی بدن ضروری‌اند. از آنجا که اکثر ویتامین‌ها توسط بدن انسان ساخته نمی‌شوند، باید از طریق رژیم غذایی برای حفظ سلامت و پیشگیری از بیماری‌ها تامین شوند. استثناهایی مانند پیش‌ساز ویتامین D3 (ساخته شده در پوست با نور UV) و ویتامین‌های K2 و B12 (توسط میکروب‌های روده ساخته می‌شوند) وجود دارند.

چه کسانی نیاز بیشتری به ویتامین دارند؟ برخی شرایط و گروه‌ها نیاز به ویتامین بیشتری دارند، از جمله:

• بارداری و شیردهی
• مصرف الکل [2، 62]
• استفاده مزمن از برخی داروها
• افراد دچار سوءجذب [5، 62]
• کسانی که رژیم‌های غذایی خاصی مانند رژیم وگان دارند [5، 55، 71، 72]
• سالمندان خاص [5، 54]
• افراد مبتلا به بیماری‌های زمینه‌ای (سطح بسیاری از ویتامین‌ها تحت تاثیر بیماری قرار می‌گیرد و سطوح پایین ممکن است نشان‌دهنده کمبود واقعی نباشد) [5، 9].

تکامل مفهوم کمبود ویتامین و تعیین سطح کافی مفهوم کمبود ویتامین از شناسایی سندرم‌های آشکار مانند اسکوربوت (کمبود ویتامین C) و پلاگرا (کمبود ویتامین B3) به اثرات ظریف‌تر و پنهان‌تر مصرف ناکافی ویتامین بر بیماری‌های مزمن تغییر یافته است.

تعاریف مصرف کافی ویتامین: در ایالات متحده، میزان‌های مرجع غذایی (DRIs) توسط آکادمی ملی علوم و موسسه پزشکی (IOM) تعیین می‌شوند و شامل چهار مفهوم هستند:

• مقدار توصیه شده روزانه (RDA): مصرف روزانه کافی برای تامین نیاز تقریباً همه افراد سالم [6، 78].
• مصرف کافی (AI): زمانی که RDA قابل تعیین نیست [6، 78].
• نیاز متوسط تخمینی (EAR).
• سطح حداکثر قابل تحمل (UL): بالاترین دوز روزانه‌ای که بعید است عوارض جانبی نامطلوب ایجاد کند [8، 68].

آیا آزمایش سطح ویتامین ضروری است؟ معمولاً آزمایش سطح ویتامین‌ها بدون وجود دلیل بالینی خاص، توصیه نمی‌شود [7، 79]. این آزمایش‌ها تنها در شرایطی که کمبود مشکوک است یا بخشی از ارزیابی بالینی است (مثلاً اندازه‌گیری ویتامین D در بیماران پوکی استخوان یا ویتامین B12 در بیماران با زوال شناختی ناشناخته) مناسب هستند.

نقش مکمل‌های ویتامین در پیشگیری از بیماری‌ها:

1. ویتامین D:

   • نقش اصلی: حفظ و ارتقاء سلامت استخوان و کاهش خطر افتادن در افراد منتخب [10، 13].
   • نقش احتمالی: پیشگیری از دیابت نوع 2 در بیماران پیش‌دیابتی [10، 14].
   • سلامت فرااسکلتی: مطالعات مشاهده‌ای کمبود ویتامین D را با افزایش مرگ و میر و بیماری‌هایی مانند سرطان، بیماری خودایمنی و قلبی عروقی مرتبط دانسته‌اند، اما کارآزمایی‌های تصادفی سودمندی مکمل را در این شرایط اثبات نکرده‌اند.

2. آنتی‌اکسیدان‌ها (ویتامین‌های A، C، E):

   • فرضیه: آنتی‌اکسیدان‌ها با از بین بردن رادیکال‌های آزاد، از سرطان و بیماری‌های قلبی عروقی (CVD) جلوگیری می‌کنند.
   • منابع غذایی: رژیم‌های غذایی سرشار از میوه‌ها و سبزیجات حاوی آنتی‌اکسیدان با کاهش خطر سرطان و CVD مرتبط هستند.
   • مکمل‌ها: استفاده از مکمل‌های آنتی‌اکسیدان صرفاً برای پیشگیری از بیماری‌های قلبی عروقی آترواسکلروتیک یا سرطان توصیه نمی‌شود [18، 80]. کارآزمایی‌های تصادفی کاهش خطری را نشان نداده‌اند و حتی برخی مکمل‌ها (مانند بتاکاروتن و ویتامین E) مضر تشخیص داده شده‌اند [18، 19].

3. ویتامین A و کاروتنوئیدها:

   • مکمل‌دهی: در کشورهای با منابع محدود، مکمل ویتامین A در کودکان 6 تا 59 ماهه با کاهش مرگ و میر مرتبط است [23، 80].
   • خطرات: در برخی بزرگسالان، مکمل‌دهی بتاکاروتن با افزایش خطر سرطان ریه (در افراد پرخطر) و سرطان پروستات مرتبط بوده است [21، 25، 26]. همچنین، مصرف بالای ویتامین A (رتینول) یک عامل خطر برای استئوپنی (پوکی استخوان) و شکستگی‌هاست [24، 66]. دوزهای بالای 10,000 واحد بین‌المللی در سه‌ماهه اول بارداری، خطر ناهنجاری‌های مادرزادی را افزایش می‌دهد [26، 67، 81].

4. ویتامین C:

   • نقش پیشگیری: شواهد از مصرف مکمل ویتامین C برای پیشگیری از بیماری‌های مزمن، از جمله سرطان یا پیشگیری اولیه/ثانویه از بیماری قلبی عروقی، حمایت نمی‌کنند [28، 81].
   • سرماخوردگی: ممکن است در کاهش مدت علائم سرماخوردگی در بزرگسالان نقش جزئی داشته باشد، اما شواهدی مبنی بر کاهش بروز سرماخوردگی با مصرف منظم مکمل ویتامین C وجود ندارد.
   • خطرات: ویتامین C می‌تواند خطر سنگ کلیه را افزایش دهد.

5. ویتامین E:

   • نقش پیشگیری: شواهد نقشی برای مکمل ویتامین E در پیشگیری یا درمان سرطان، بیماری قلبی عروقی، زوال عقل و عفونت حمایت نمی‌کنند [32، 81].
   • خطرات: بهترین شواهد نشان می‌دهد که دوز بالای ویتامین E (برابر یا بیشتر از 400 واحد در روز) ممکن است مرگ و میر به هر علت را افزایش دهد [32، 41]. همچنین، افراد مصرف‌کننده داروهای ضدانعقاد باید از دوزهای بالای ویتامین E اجتناب کنند.

6. ویتامین‌های گروه B:

   • B کمپلکس: ممکن است در کاهش خطر CVD و زوال عقل نقش داشته باشند، اما این امر به وضوح در کارآزمایی‌های تصادفی ثابت نشده است.
   • فولیک اسید (B9)، ویتامین B6 و B12: می‌توانند سطح هموسیستئین (مرتبط با خطر CVD) را کاهش دهند، اما کارآزمایی‌های تصادفی از پیشگیری از CVD توسط این ویتامین‌ها حمایت نمی‌کنند [44، 51].
   • فولیک اسید: فقط و فقط یک مزیت اثبات شده برای مکمل فولیک اسید وجود دارد: پیشگیری از نقص لوله عصبی (NTDs) در بارداری [47، 48، 83]. برای پیشگیری از سرطان، کارآزمایی‌ها هیچ فایده‌ای را تایید نکرده و حتی احتمال آسیب را مطرح کرده‌اند [49، 50].
   • ویتامین B12: کمبود آن با تظاهرات عصبی-روانپزشکی و کم‌خونی مگالوبلاستیک مرتبط است. مکمل B12 برای افرادی که در معرض خطر کمبود هستند (مانند وگان‌ها، مصرف‌کنندگان متفورمین، افراد با سوءمصرف الکل) توصیه می‌شود [56، 57، 84].

مولتی‌ویتامین‌ها: یک راه‌حل جامع؟

• توصیه برای افراد سالم: برای اکثر افراد سالم که رژیم غذایی متعادلی دارند و عامل خطری برای کمبود ویتامین ندارند، مصرف مکمل مولتی‌ویتامین برای پیشگیری اولیه از بیماری‌های مزمن توصیه نمی‌شود، زیرا شواهد کافی برای اثبات فایده آن وجود ندارد [60، 84].
• موارد مناسب: مکمل مولتی‌ویتامین برای بیماران در معرض خطر کمبود ویتامین مناسب است، مانند کسانی که سوءمصرف الکل دارند، رژیم غذایی نامناسبی با میوه و سبزیجات کم دارند، سوءجذب دارند، رژیم وگان دارند یا جراحی باریاتریک انجام داده‌اند [62، 84].
• اثربخشی: یک بررسی در سال 2022 نشان داد که مکمل‌های ویتامین و مواد معدنی فایده کمی در پیشگیری از سرطان، بیماری‌های قلبی عروقی و مرگ و میر دارند.
• ایمنی: مکمل‌های غذایی در ایالات متحده از نظر ایمنی و اثربخشی توسط دولت فدرال تنظیم نمی‌شوند. با این حال، دوزهای ویتامین‌های موجود در اکثر مولتی‌ویتامین‌ها برای بزرگسالان سالم بی‌خطر است.
• خطرات احتمالی: در موارد نادر، برخی مکمل‌ها با خطرات جدی‌تر مرتبط بوده‌اند، مانند:
  • ویتامین A: افزایش خطر شکستگی لگن.
  • ویتامین E: سکته مغزی هموراژیک.
  • ویتامین C و کلسیم: سنگ کلیه.

سمیت در دوزهای بالا: سطوح بالقوه سمی ویتامین‌ها به راحتی با مصرف ویتامین‌های با دوز بالا قابل دستیابی است. در حالی که ویتامین‌های محلول در آب (فولات، ویتامین C، ویتامین‌های گروه B) عموماً در دوزهای بالا تحمل می‌شوند (به جز خطر سنگ کلیه با ویتامین C)، ویتامین‌های محلول در چربی (ویتامین‌های A، D، E، K) عموماً سمی‌تر از ویتامین‌های محلول در آب هستند [69، 90].

رژیم‌های غذایی خاص و نیاز به مکمل: افرادی که رژیم‌های غذایی محدود یا خاص دارند، ممکن است نیاز به مکمل ویتامین داشته باشند. به عنوان مثال، افراد دارای رژیم وگان باید مکمل ویتامین B12 مصرف کنند و مصرف مکمل ویتامین D را نیز در نظر بگیرند [71، 72]. سایر افراد با رژیم‌های محدود که کل دسته‌های غذایی را حذف می‌کنند، ممکن است در معرض خطر کمبود قرار گیرند.

نتیجه‌گیری: به طور کلی، برای اکثر افراد سالم با رژیم غذایی کافی، شواهد قوی برای حمایت از مصرف مکمل‌های ویتامین برای پیشگیری از بیماری‌های مزمن وجود ندارد. تمرکز باید بر رژیم غذایی متعادل و غنی از میوه‌ها و سبزیجات باشد تا نیازهای ویتامینی از طریق منابع طبیعی تامین شود. مصرف مکمل‌ها باید با آگاهی و در مواردی که کمبود اثبات شده یا خطر کمبود بالاست (مانند رژیم‌های غذایی خاص یا شرایط پزشکی) و تحت نظر متخصصین سلامت صورت گیرد.