مکانیسم‌های احتمالی بروز بیماری IIH
با وجود اینکه علت دقیق IIH ناشناخته است، تحقیقات علمی مکانیسم‌های احتمالی متعددی را پیشنهاد کرده‌اند:
اختلال در جذب مایع مغزی-نخاعی (CSF): مایع مغزی-نخاعی به طور مداوم تولید و جذب میشود. برخی نظریه‌ها حاکی از آنند که در افراد مبتلا به IIH، ممکن است مشکل در جذب این مایع از طریق وریدهای مغزی وجود داشته باشد که منجر به تجمع و افزایش فشار میشود.
افزایش تولید CSF: اگرچه شواهد کمتری برای این مکانیسم وجود دارد، اما برخی مطالعات به احتمال افزایش تولید مایع مغزی-نخاعی در این بیماران اشاره کرده‌اند.
نقش چاقی و هورمون‌ها: چاقی به طور مستقیم با IIH مرتبط است. تحقیقات نشان می‌دهند که بافت چربی ممکن است مواد شیمیایی (آدیپوکین‌ها) تولید کند که بر تولید یا جذب CSF تأثیر می‌گذارند. همچنین تغییرات هورمونی، به خصوص در زنان، ممکن است در بروز بیماری نقش داشته باشد.
مشکلات عروقی: برخی بیماران ممکن است تنگی در سینوسهای وریدی مغز داشته باشند که می‌تواند جریان خون وریدی را مختل کرده و به افزایش فشار کمک کند. پیشنهاد می کنم نوشتار زیر را در باره تروبوز سینوس وریدی که از مهمترین دلایل تنگی در سینوسهای وریدی مغز است را ببینید. 
روش‌های تشخیصی بیماری IIH
تشخیص IIH یک فرایند جامع است که شامل موارد زیر میشود:
معاینه فیزیکی و عصبی دقیق: پزشک علائم و نشانه‌های بیمار را ارزیابی می‌کند.
معاینه چشمی (افتالموسکوپی): این مهمترین مرحله تشخیصی است. پزشک با معاینه ته چشم، تورم عصب بینایی (پاپیلاِدِم) را بررسی می‌کند. وجود پاپیلاِدِم یک یافته کلیدی در تشخیص IIH است.
متخصص مغز و اعصاب به کمک این وسیله فشار مغز را تشخیص می دهد
تصویربرداری مغزی (MRI و MRV): برای رد سایر علل افزایش فشار داخل جمجمه مانند تومور مغزی، لخته خون یا ناهنجاری‌های ساختاری مغز انجام میشود. MRI مغز در IIH معمولاً طبیعی است، اما MRV (ونگرافی رزونانس مغناطیسی) می‌تواند تنگی در سینوسهای وریدی مغز را نشان دهد.
پونکسیون کمری (LP یا Spinal Tap): این آزمایش طلایی برای تشخیص IIH است. پزشک با وارد کردن یک سوزن نازک به فضای اطراف نخاع در ناحیه کمر، فشار مایع مغزی-نخاعی را اندازه‌گیری می‌کند. در IIH، فشار مایع مغزی-نخاعی بالاتر از حد طبیعی (معمولاً بیش از ۲۵ سانتی‌متر آب در حالت درازکش) است. همچنین نمونه‌ای از CSF برای آزمایش‌های دیگر جهت رد عفونت یا سایر بیماری‌ها گرفته میشود.
افتراق با بیماری‌های دیگر
از آنجا که علائم IIH می‌تواند مشابه سایر بیماری‌های جدی‌تر باشد، افتراق دقیق آن از اهمیت بالایی برخوردار است. مهمترین بیماری‌هایی که باید از IIH افتراق داده شوند عبارتند از:
تومور مغزی: علائم مشابهی مانند سردرد و مشکلات بینایی ایجاد می‌کند، اما در MRI مغز تومور مشخص خواهد شد.
ترومبوز سینوسهای وریدی مغزی: لخته خون در وریدهای مغز می‌تواند فشار داخل جمجمه را بالا ببرد. این وضعیت با MRV تشخیص داده میشود.
مننژیت (عفونت پوشش مغز): باعث سردرد و افزایش فشار میشود، اما با آزمایش CSF عفونت مشخص خواهد شد.
سایر علل افزایش فشار داخل جمجمه: از جمله هیدروسفالی (تجمع مایع در مغز) یا برخی داروها.
درمان‌های بیماری IIH
هدف اصلی درمان IIH، کاهش فشار داخل جمجمه، تسکین علائم و مهم‌تر از همه، حفظ بینایی است. گزینه‌های درمانی شامل:
کاهش وزن: این مؤثرترین راهکار در بسیاری از بیماران چاق است. حتی کاهش ۱۰ تا ۱۵ درصدی وزن بدن می‌تواند به طور قابل توجهی فشار داخل جمجمه را کاهش داده و علائم را بهبود بخشد.
درمان دارویی:
استازولامید (Acetazolamide): داروی اصلی است که با کاهش تولید مایع مغزی-نخاعی عمل می‌کند.
توپیرامات (Topiramate): علاوه بر کاهش تولید مایع، می‌تواند به کنترل سردرد نیز کمک کند.
جراحی (در موارد مقاوم):
شنت‌گذاری (Shunt Placement): در این روش، لوله‌ای برای تخلیه مایع مغزی-نخاعی از مغز به فضای دیگری در بدن (معمولاً شکم) قرار داده میشود (شنت ونتریکولوپریتونئال یا VP shunt).
فنستراسیون غلاف عصب بینایی (Optic Nerve Sheath Fenestration - ONSF): این جراحی در مواردی انجام میشود که تهدید بینایی شدید است. با ایجاد برش‌های کوچک در غلاف اطراف عصب بینایی، مایع اضافی از اطراف عصب تخلیه شده و فشار روی آن کاهش می‌یابد.
استنت‌گذاری در سینوس وریدی (Venous Sinus Stenting): در بیمارانی که تنگی قابل توجه در سینوسهای وریدی مغز دارند، ممکن است یک استنت برای باز نگه داشتن رگ و بهبود جریان خون قرار داده شود.
سیر بیماری، پیامدها و خطرات در صورت عدم درمان
IIH یک بیماری مزمن است که می‌تواند سال‌ها طول بکشد و نیازمند پیگیری منظم است. در صورت عدم درمان یا کنترل نشدن فشار، جدی‌ترین عارضه از دست دادن دائمی بینایی است که می‌تواند از تاری دید خفیف تا نابینایی کامل متغیر باشد. این آسیب به دلیل فشار طولانی‌مدت بر عصب بینایی رخ می‌دهد. سردردها و سایر علائم نیز می‌توانند کیفیت زندگی بیمار را به شدت تحت تأثیر قرار دهند.
با درمان مناسب و پیگیری منظم، بسیاری از بیماران می‌توانند علائم خود را کنترل کرده و از عوارض جدی جلوگیری کنند. کاهش وزن، پیروی از رژیم دارویی و انجام جراحی در صورت لزوم، نقش حیاتی در پیشگیری از آسیب‌های دائمی دارند.
زندگی با IIH: نقش سبک زندگی و پیگیری‌های پزشکی
زندگی با IIH نیازمند مدیریت فعال و همکاری با تیم درمانی است.
کاهش وزن: برای بیماران دارای اضافه‌وزن، کاهش وزن مؤثرترین راه برای کنترل بیماری است. این شامل رژیم غذایی سالم و فعالیت بدنی منظم میشود.
رژیم غذایی: اگرچه رژیم غذایی خاصی برای IIH وجود ندارد، اما یک رژیم غذایی متعادل و کم‌نمک می‌تواند به مدیریت وزن و بهبود کلی سلامت کمک کند.
پیگیری‌های پزشکی منظم: معاینات منظم چشم‌پزشکی برای بررسی وضعیت عصب بینایی و اندازه‌گیری میدان بینایی بسیار حیاتی است. همچنین ویزیت‌های منظم با متخصص مغز و اعصاب برای تنظیم داروها و ارزیابی کلی بیماری ضروری است.
مدیریت سردرد: علاوه بر داروهای اصلی IIH، ممکن است نیاز به داروهای دیگری برای مدیریت سردردهای مزمن وجود داشته باشد.
این بیماری می‌تواند چالش‌برانگیز باشد، اما با تشخیص به موقع، درمان صحیح و پیگیری‌های منظم، می‌توان آن را به خوبی مدیریت کرد و از عوارض جدی آن پیشگیری نمود. آگاهی از علائم و مراجعه به پزشک در صورت بروز هرگونه نگرانی، گام اول و مهمترین گام در مسیر سلامت است.
منابع علمی
Harrison's Principles of Internal Medicine. (Latest Edition). McGraw-Hill Education.Adams and Victor's Principles of Neurology. (Latest Edition). McGraw-Hill Education.
UpToDate. (Continuously Updated Online Resource).
Oxford Handbook of Neurology. (Latest Edition). Oxford University Press.
The New England Journal of Medicine.
The Lancet Neurology.
Neurology.
Journal of Neuro-Ophthalmology.
اشتراک گذری این مطلب در واتساپ
پیج اینستاگرام دکتر عمادی
کانال تلگرام دنیای شگفت انگیز مغز
نرم افزار گسترش سلامت
کانال سردرد ایران
کانال یوتیوب دکتر فرهاد عمادی
وبسایت دکتر فرهاد عمادی
کانال آپارات دکتر عمادی
آدرس دکتر عمادی(گوگل مپ)
آدرس نشان دکتر عمادی
وبسایت مدمی
تلفن مطب دکتر عمادی.
از طریق شماره تماس های : ۰۷۱۳۲۳۰۸۹۴۳ و ۰۹۱۷۴۵۲۵۰۴۳ با مطب ایشان در تماس باشید. ساعات کار دکتر فرهاد عمادی : از شنبه تا چهار شنبه از ساعت یک تا ساعت ۷ بعد از ظهر