سردرد هورمونی

سردردهای هورمونی اصطلاحی است که معمولا به جای اصطلاح علمی تر"میگرن مرتبط با استروژن" بکار برده می شود. سایر اصطلاحاتی که برای توصیف این مشکل بکار برده می شند شامل سردرد قاعدگی، سردرد پریودی و میگرن هورمونی می باشند. من فرهاد عمادی متخصص مغز و اعصاب و سردردهای مزمن این مقاله را با استفاده از منبع علمی بسیار معتبر "آپتودیت" برای علاقمندان نوشته ام. در پایان می توانید پرسشهای خود را در قسمت نظرات مطرح نمایید.

سردرد هورمونی چیست؟

سردردهای میگرنی می‌توانند به دلایل مختلفی ایجاد شوند، اما برای بسیاری از زنان، نوسانات سطح هورمون استروژن نقش کلیدی در بروز این حملات ایفا می‌کند. این تغییرات هورمونی می‌توانند ناشی از فرآیندهای بیولوژیکی طبیعی مانند قاعدگی، بارداری و یائسگی باشند، یا در اثر استفاده از هورمون‌های خارجی مانند داروهای ضد بارداری هورمونی یا درمان‌های ناباروری (مانند لقاح آزمایشگاهی) ایجاد شوند. میگرن، شایع‌ترین نوع سردردی است که تحت تأثیر استروژن قرار می‌گیرد. در صورت ابتلا به سردرد پیشنهاد می کنم نرم افزار مدمی را که حاصل سالها تلاش ماست را نصب کنید و از قسمت معاینه به بررسی سردرد خود بپردازید و ویدئوهای آموزشی ما را ببینید:

مدمی پلتفرم جامع سلامت

میگرن مرتبط با استروژن(سردرد هورمونی) به سردردهای میگرنی گفته می‌شود که با چرخه قاعدگی در ارتباط هستند و این ارتباط حداقل در سه چرخه قاعدگی مشاهده شود. این حملات می‌توانند با یا بدون اورا (علائم عصبی گذرا قبل یا حین سردرد مانند اختلالات بینایی) رخ دهند، اگرچه نوع بدون اورا شایع‌تر است. نوسانات استروژن که این میگرن‌ها را تحریک می‌کنند، می‌توانند فیزیولوژیک (مانند قاعدگی، بارداری، پس از زایمان و یائسگی) یا ناشی از منابع خارجی (مانند قرص‌های ضد بارداری ترکیبی استروژن-پروژستین، هورمون درمانی جایگزین یائسگی و درمان‌های کمک باروری) باشند.

چند نوع سردرد هورمونی داریم؟

بر اساس زمان‌بندی سردرد نسبت به قاعدگی، میگرن مرتبط با استروژن به چند دسته تقسیم می‌شود:

• میگرن قاعدگی خالص (MM): حملات میگرن که فقط در بازه زمانی مشخصی نسبت به شروع قاعدگی (دو روز قبل تا سه روز پس از شروع قاعدگی یا خونریزی ناشی از قطع هورمون) رخ می‌دهند و خارج از این بازه زمانی دیده نمی‌شوند.
• میگرن مرتبط با قاعدگی (MRM): حملات میگرن که در ارتباط نزدیک با شروع قاعدگی رخ می‌دهند، اما در زمان‌های دیگر چرخه نیز ممکن است سردرد میگرنی داشته باشید. این نوع میگرن‌ها معمولاً طولانی‌تر هستند، به داروهای بیشتری نیاز دارند و احتمال بازگشت آن‌ها بیشتر است.
• میگرن غیرقاعدگی (NMM): حملاتی که در ارتباط با قاعدگی رخ می‌دهند، اما منحصراً خارج از بازه زمانی میگرن قاعدگی خالص هستند.

میگرن در زنان تا سه برابر شایع‌تر از مردان است و شیوع آن در دوران بلوغ افزایش یافته، در دهه‌های ۲۰ و ۳۰ زندگی به اوج خود می‌رسد و پس از یائسگی کاهش می‌یابد.

چرا استروژن بر میگرن تأثیر می‌گذارد؟

تصور می‌شود که پاتوفیزیولوژی میگرن چند عاملی است و به تغییرات در شبکه‌های عصبی مربوط به درد ارتباط دارد. استروژن با تعدیل این مسیرها از طریق اثرات متغیر در دوزهای مختلف، مواد التهابی عروقی مانند پپتید مرتبط با ژن کلسیتونین (CGRP)، سیتوکین‌ها و پروستاگلاندین‌ها را تغییر می‌دهد. مطالعات نشان داده‌اند که آستانه درد در زنان سالم، به ویژه آنهایی که علائم پیش از قاعدگی دارند، در طول چرخه قاعدگی کاهش می‌یابد. 

تشخیص میگرن هورمونی

تشخیص میگرن یک فرآیند بالینی است که بر اساس سابقه پزشکی و معاینه فیزیکی انجام می‌شود. پزشک ابتدا تشخیص می‌دهد که آیا سردردهای شما واقعاً میگرن هستند و سپس وجود یا عدم وجود اورا را بررسی می‌کند. همچنین، برای رد کردن سایر علل سردرد و تشخیص افتراقی، سوالاتی پرسیده می‌شود.

برای تشخیص میگرن مرتبط با استروژن، پزشک سوالات ویژه‌ای را در مورد ارتباط سردرد با تغییرات سطح استروژن مطرح می‌کند، از جمله:

• تأثیر چرخه قاعدگی: آیا میگرن‌های شما با تخمک‌گذاری یا قاعدگی مرتبط هستند؟ اگر بله، زمان‌بندی دقیق هر حمله نسبت به قاعدگی بررسی می‌شود.
• تأثیر داروهای ضد بارداری هورمونی: اگر از داروهای ضد بارداری ترکیبی استفاده می‌کنید، چگونه این محصولات بر میگرن شما تأثیر گذاشته‌اند؟ میگرن‌هایی که در هفته بدون قرص (هفته پلاسبو) رخ می‌دهند، معمولاً ناشی از افت استروژن هستند.
• تغییرات در روش‌های ضد بارداری: آیا اخیراً روش یا فرمولاسیون ضد بارداری خود را تغییر داده‌اید؟
• تأثیر بارداری: آیا در دوران بارداری میگرن‌های شما بدتر شدند یا بهبود یافتند؟ (معمولاً در سه‌ماهه اول بدتر شده و در سه‌ماهه دوم بهبود می‌یابند).
• دوران پس از زایمان: حملات میگرن چگونه تغییر کرده‌اند؟ افت ناگهانی استروژن پس از زایمان می‌تواند حملات را تحریک کند، اما شیردهی مداوم ممکن است به دلیل تثبیت سطح استروژن، فرکانس میگرن را کاهش دهد.
• درمان‌های ناباروری: آیا تحت درمان ناباروری مانند لقاح آزمایشگاهی بوده‌اید؟ تغییرات استروژن در این درمان‌ها نیز می‌تواند میگرن را تحریک کند.

استفاده از دفترچه سردرد برای پیگیری علائم و زمان‌بندی حملات برای تشخیص دقیق بسیار مفید است.

درمان سردرد هورمونی چیست؟

درمان میگرن مرتبط با استروژن شامل رویکردهای غیردارویی، درمان حاد برای حملات و درمان‌های پیشگیرانه است. پیشنهاد می کنم این ویدئو من را در اینستاگرام ببینید:

سردردهای هورمونی

1. تغییرات سبک زندگی و درمان‌های غیردارویی: این روش‌ها برای تمامی انواع میگرن مفید هستند و بر کاهش عوامل تحریک‌کننده تمرکز دارند.

• روتین منظم: حفظ برنامه غذایی منظم، خواب کافی و ورزش منظم توصیه می‌شود.
• دفترچه سردرد: برای شناسایی عوامل تحریک‌کننده.
• مکمل‌ها: منیزیم (تا 360 میلی‌گرم در روز) و ریبوفلاوین (400 میلی‌گرم در روز) ممکن است به کاهش فرکانس میگرن کمک کنند.

2. درمان حاد سردرد: هدف از درمان حاد، تسکین یا رفع سردرد و علائم مرتبط با آن در زمان وقوع است.

• مسکن‌های بدون نسخه: مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن.
• داروهای اختصاصی میگرن: در صورت عدم پاسخ به مسکن‌ها، داروهایی مانند تریپتان‌ها، آنتاگونیست‌های پپتید مرتبط با ژن کلسیتونین (CGRP) و لاسمیدیتان ممکن است تجویز شوند.

3. درمان پیشگیرانه: برای بیماران با میگرن‌های مکرر یا ناتوان‌کننده یا کسانی که با درمان حاد تسکین کافی نمی‌یابند، درمان پیشگیرانه دارویی توصیه می‌شود. این درمان می‌تواند به صورت کوتاه مدت (فقط در زمان خطر حمله) یا مداوم (روزانه) باشد.

• پیشگیری کوتاه مدت (Mini Prophylaxis) برای میگرن‌های قابل پیش‌بینی: این روش برای افرادی با چرخه‌های قاعدگی منظم و میگرن‌های قابل پیش‌بینی مفید است. دارو چند روز قبل از شروع قاعدگی مصرف می‌شود و تا پایان دوره خطر میگرن (معمولاً ۵ تا ۷ روز) ادامه می‌یابد.

  • داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAIDs): مانند ناپروکسن سدیم ۵۰۰ میلی‌گرم دو بار در روز، که یک تا دو روز قبل از شروع معمول میگرن آغاز می‌شود. این داروها در کاهش تعداد روزهای سردرد، شدت و مدت آن موثر هستند.
  • تریپتان‌ها: اگر NSAIDها موثر نباشند، تریپتان‌هایی مانند زولمی‌تریپتان ۲.۵ میلی‌گرم دو بار در روز یا فرواتریپتان ۲.۵ میلی‌گرم روزانه می‌توانند دو روز قبل از شروع سردرد و به مدت پنج روز استفاده شوند. آن‌ها میگرن قاعدگی را کاهش داده و نیاز به داروهای نجات را کم می‌کنند(دقت کنید چنانچه مصرف مسکن شما به سردردهای غیر پریودی گسترش پیدا کند، خطر مزمن شدن میگرن شما وجود دارد).

• پیشگیری مداوم (Continuous Prophylaxis) برای میگرن‌های غیرقابل پیش‌بینی یا شدید: این رویکرد برای بیمارانی است که میگرن‌های شدیدتر، طولانی‌تر و مقاوم‌تری دارند.

  • گزینه‌های غیرهورمونی: تمامی داروهای پیشگیرانه میگرن می‌توانند در نظر گرفته شوند. با این حال، زنانی که قصد بارداری دارند یا باردار هستند، باید از داروهایی مانند والپروئیک اسید و توپیرامات پرهیز کنند.
  • داروهای ضد بارداری هورمونی (فقط برای میگرن بدون اورا): این روش یک گزینه منحصر به فرد برای میگرن‌های مرتبط با استروژن است. هدف آن سرکوب نوسانات هورمونی و در نتیجه کاهش میگرن است. این روش برای زنانی که به دنبال پیشگیری از بارداری یا درمان سایر مشکلات مرتبط با هورمون (مانند درد قاعدگی شدید یا اندومتریوز) هستند، مفید است.
    • اگر میگرن شما "بدون اورا" باشد: می‌توانید از داروهای ضد بارداری هورمونی استفاده کنید. مصرف مداوم یا طولانی مدت این محصولات (بدون وقفه پلاسبو) از افت استروژن جلوگیری می‌کند.
    • اگر میگرن شما "با اورا" باشد: به طور کلی، باید از داروهای ضد بارداری حاوی استروژن اجتناب شود، زیرا این داروها ممکن است خطر سکته مغزی را افزایش دهند. با این حال، در برخی موارد خاص و با مشورت پزشک، ممکن است استثنائاتی وجود داشته باشد.
    • روش‌های ضد بارداری فقط پروژستین: این روش‌ها به نظر نمی‌رسد خطر سکته مغزی ایسکمیک را افزایش دهند و می‌توانند برای بیماران میگرنی استفاده شوند.

      ---

میگرن در مراحل خاص زندگی زنان

• بارداری: میگرن در سه‌ماهه اول بارداری معمولاً بدتر می‌شود، اما در حدود ۸۰ درصد موارد، در سه‌ماهه دوم بهبود می‌یابد. درمان در این دوران بیشتر حاد است تا پیشگیرانه، با استثنائاتی مانند منیزیم اکسید و کوآنزیم Q.
• پس از زایمان و شیردهی: بسیاری از زنان پس از زایمان دچار تشدید میگرن می‌شوند که ناشی از افت شدید استروژن است. شیردهی ممکن است اثر محافظتی داشته باشد و سطح استروژن را تثبیت کند. برای مادران شیرده، NSAIDها و تریپتان‌ها ایمن هستند، اما باید از ارگوت‌ها و کدئین اجتناب شود.
• پیش و پس از یائسگی: نوسانات استروژن در دوران پیش از یائسگی و اوایل یائسگی می‌تواند علائم میگرن را بدتر کند. اما پس از اتمام دوره یائسگی، به ویژه اگر میگرن منشأ هورمونی داشته باشد، بسیاری از بیماران بهبود می‌یابند. در صورت نیاز، هورمون درمانی جایگزین یائسگی یا روش‌های غیرهورمونی (مانند SSRIها و گاباپنتین) می‌توانند برای مدیریت میگرن و علائم یائسگی در نظر گرفته شوند.

  ---

نکات مهم و سخن پایانی

تشخیص و درمان میگرن مرتبط با استروژن نیازمند یک رویکرد جامع و فردی است. همیشه با پزشک خود مشورت کنید تا بهترین برنامه درمانی متناسب با شرایط شما طراحی شود. استفاده از دفترچه سردرد و پیگیری دقیق علائم می‌تواند به پزشک شما در ارزیابی اثربخشی درمان و تنظیم آن کمک شایانی کند. با مدیریت صحیح، می‌توانید کنترل بهتری بر میگرن‌های مرتبط با استروژن خود داشته باشید و کیفیت زندگی‌تان را بهبود بخشید.

اشتراک گذری این مطلب در واتساپ

پیج اینستاگرام دکتر عمادی

کانال تلگرام دنیای شگفت انگیز مغز

نرم افزار گسترش سلامت

"کانال سردرد ایران" 

در اینستاگرام

کانال واتس آپ سردرد ایران

کانال یوتیوب دکتر فرهاد عمادی

وبسایت دکتر فرهاد عمادی

کانال آپارات دکتر عمادی  

 آدرس دکتر عمادی(گوگل مپ)

آدرس نشان دکتر عمادی 

وبسایت مدمی

تلفن مطب دکتر عمادی.  

 از طریق شماره تماس های :  ۰۷۱۳۲۳۰۸۹۴۳ و  ۰۹۱۷۴۵۲۵۰۴۳ با مطب ایشان در تماس باشید. ساعات کار دکتر فرهاد عمادی : از شنبه تا چهار شنبه از ساعت یک تا ساعت ۷ بعد از ظهر