تشخیص، علائم و درمان اختلالات عصب بینایی
مقدمه
بینایی یکی از ارزشمندترین حواس انسانی است که نقش حیاتی در درک ما از جهان پیرامون دارد. این حس پیچیده، حاصل عملکرد هماهنگ اجزای مختلف چشم و مغز است و عصب بینایی، به عنوان شاهراه اصلی انتقال اطلاعات دیداری از چشم به مغز، در کانون این فرآیند قرار دارد. سلامت این عصب برای حفظ بینایی ضروری است و هرگونه اختلال در آن می‌تواند منجر به طیف وسیعی از مشکلات بینایی، از تاری دید خفیف تا از دست دادن کامل بینایی شود. در این مقاله من فرهاد عمادی متخصص مغز و اعصاب با هدف ارائه‌ی یک مرور جامع و در عین حال قابل فهم برای عموم، به بررسی بیماری‌های عصب بینایی، علل، علائم، روش‌های تشخیص و راهکارهای درمانی آن‌ها می‌پردازم. تمامی اطلاعات ارائه شده بر اساس آخرین یافته‌های علمی و منابع معتبر دانشگاهی در حوزه مغز و اعصاب و چشم‌پزشکی است.
عصب بینایی چیست و چگونه عمل می‌کند؟
برای درک بیماری‌های عصب بینایی، ابتدا باید با عملکرد طبیعی آن آشنا شویم. عصب بینایی، که به عنوان عصب کرانیال دوم (II) شناخته می‌شود، دسته‌ای از بیش از یک میلیون رشته عصبی است که اطلاعات بصری را از شبکیه چشم جمع‌آوری کرده و به مغز ارسال می‌کند.
شبکیه، لایه حساس به نور در پشت چشم، نور را به سیگنال‌های الکتریکی تبدیل می‌کند. این سیگنال‌ها از طریق عصب بینایی به مراکز بینایی در مغز، عمدتاً در لوب پس‌سری، فرستاده می‌شوند؛ جایی که پردازش و تفسیر شده و در نهایت به درک ما از تصاویر تبدیل می‌شوند.
عصب بینایی مانند یک کابل داده‌ی بسیار پیشرفته عمل می‌کند. هرگونه آسیب یا اختلال در این کابل می‌تواند منجر به قطع یا مختل شدن ارسال اطلاعات شود که نتیجه آن کاهش یا از بین رفتن بینایی خواهد بود. بخش قدامی عصب بینایی در داخل چشم، به نام سر عصب بینایی یا دیسک بینایی شناخته می‌شود و تنها بخشی از آن است که با افتالموسکوپی (معاینه ته چشم) قابل مشاهده است. مابقی مسیر عصب در پشت کره چشم، در حفره چشم (اوربیت)، و سپس در داخل جمجمه تا رسیدن به مراکز بینایی مغز امتداد می‌یابد.
دسته‌بندی کلی بیماری‌های عصب بینایی
بیماری‌های عصب بینایی بسیار متنوع هستند و می‌توانند ناشی از عوامل مختلفی باشند. به طور کلی، این بیماریها را می‌توان بر اساس علت و نوع آسیب به چند دسته اصلی تقسیم کرد:
التهاب (نوریت اپتیک): این گروه شامل التهاب عصب بینایی است که می‌تواند ناشی از بیماری‌های خودایمنی، عفونت‌ها یا علل ناشناخته باشد.
فشار (نوروپاتی فشاری عصب بینایی): زمانی رخ می‌دهد که فشاری فیزیکی بر روی عصب بینایی اعمال می‌شود، مثلاً توسط یک تومور، توده‌ی التهابی یا عروق خونی.
گلوکوم نوروپاتیک: نوع خاصی از آسیب عصب بینایی ناشی از افزایش فشار داخل چشمی، اما نه لزوماً در همه موارد.
بیماری‌های ارثی و متابولیک (میتوکندریوپاتی‌ها و سایر اختلالات ژنتیکی): این دسته شامل بیماری‌هایی است که به دلیل نقص‌های ژنتیکی یا مشکلات متابولیک منجر به آسیب عصب بینایی می‌شوند.
بیماری‌های دمیلینه‌کننده: در این بیماریها، غلاف میلین (پوشش محافظ اطراف رشته‌های عصبی) آسیب می‌بیند که هدایت پیام‌های عصبی را مختل می‌کند. در این حالت به بیماری عصب چشم نوریت اپتیک( optic neuritis) می گوییم که در برخی بیماریها مانند بیماری ام اس دیده می شود.
تومورها: تومورهایی که مستقیماً از عصب بینایی منشأ می‌گیرند یا از بافت‌های مجاور به آن فشار وارد می‌کنند.
آسیب‌های تروماتیک: ضربه مستقیم به سر یا چشم که می‌تواند باعث آسیب فیزیکی به عصب بینایی شود.
نوروپاتی‌های بینایی ایسکمیک: کاهش خون‌رسانی به عصب بینایی که منجر به آسیب آن می‌شود.
نوروپاتی‌های بینایی سمی/تغذیه‌ای: آسیب به عصب بینایی ناشی از قرار گرفتن در معرض مواد سمی یا کمبودهای تغذیه‌ای.
علائم رایج بیماری‌های عصب بینایی
علائم بیماری‌های عصب بینایی بسته به علت و شدت آسیب، متفاوت است. با این حال، برخی علائم شایع وجود دارند که باید به آن‌ها توجه کرد:
کاهش ناگهانی یا تدریجی بینایی: این شایع‌ترین علامت است که می‌تواند از تاری دید خفیف تا از دست دادن کامل بینایی در یک یا هر دو چشم متغیر باشد.
درد چشم: به خصوص در نوریت اپتیک، درد در هنگام حرکت چشم یا فشار بر چشم ممکن است وجود داشته باشد.
اختلال در دید رنگ (دیس‌کروماتوپسی): کاهش توانایی در تشخیص تفاوت‌های ظریف رنگ‌ها، به ویژه رنگ قرمز، می‌تواند نشانه‌ای از آسیب عصب بینایی باشد.
نقاط کور (اسکوتوما): از دست دادن قسمتی از میدان بینایی که به صورت یک لکه تاریک یا "نقاط کور" ثابت یا متحرک احساس می‌شود.
فوتوفوبیا (حساسیت به نور): ناراحتی یا درد در مواجهه با نور روشن.
فوتوفوبیا بصورت شایعی در میگرن دیده می شود.
کاهش وضوح بینایی در شب: مشکل در دید در نور کم.
دید سوسو زننده (فتوپسیا) یا دیدن جرقه: این علامت ممکن است در برخی موارد خاص دیده شود.
کاهش حس عمق (استریوپسیس): مشکل در درک فاصله و عمق اشیا.
در صورت مشاهده هر یک از این علائم، مراجعه فوری به پزشک، به خصوص متخصص مغز و اعصاب یا چشم‌پزشک متخصص در نوروافتالمولوژی (فوق تخصص اعصاب و چشم) ضروری است.
انواع خاص بیماری‌های عصب بینایی و توضیحات آن‌ها
۱. نوریت اپتیک (Optic Neuritis)
نوریت اپتیک به التهاب عصب بینایی اطلاق می‌شود و یکی از شایع‌ترین علل کاهش بینایی ناگهانی در بزرگسالان جوان است. این بیماری اغلب با درد در چشم، به ویژه هنگام حرکت آن، و کاهش بینایی در عرض چند روز تا چند هفته آغاز می‌شود. دید رنگ نیز به شدت تحت تأثیر قرار می‌گیرد.
علل: شایع‌ترین علت نوریت اپتیک، بیماری ام‌اس (مالتیپل اسکلروزیس) است. در حقیقت، نوریت اپتیک اغلب اولین علامت بالینی ام‌اس محسوب می‌شود. سایر علل شامل بیماری‌های خودایمنی مانند نوروپاتی اپتیک نورومیلیتیک (NMOSD) یا بیماری‌های عفونی هستند.
تشخیص: تشخیص بر اساس علائم بالینی، معاینه ته چشم (که ممکن است در ابتدا طبیعی باشد یا تورم خفیف سر عصب را نشان دهد) و تصویربرداری ام‌آرآی (MRI) از مغز و عصب بینایی صورت می‌گیرد. MRI می‌تواند التهاب عصب را نشان دهد و به تشخیص بیماری‌های مرتبط مانند ام‌اس کمک کند. در شکل زیر پلاکهای بیماری ام اس با فلش مشخص شده اند:
۲. نوروپاتی بینایی ایسکمیک (Ischemic Optic Neuropathy - ION)
این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که خون‌رسانی به عصب بینایی مختل می‌شود که منجر به آسیب و از بین رفتن سلول‌های عصبی می‌شود. نوروپاتی بینایی ایسکمیک اغلب به صورت کاهش بینایی ناگهانی و بدون درد در یک چشم بروز می‌کند.
انواع:
آرتریتیک (Arteritic AION): ناشی از التهاب رگ‌های خونی (واسکولیت)، شایع‌ترین علت آن آرتریت تمپورال (Giant Cell Arteritis) است که یک وضعیت اورژانسی محسوب می‌شود و در صورت عدم درمان سریع، می‌تواند منجر به کوری هر دو چشم شود. علائم همراه شامل سردرد، درد فک هنگام جویدن و حساسیت پوست سر است.
غیرآرتریتیک (Non-Arteritic AION): شایع‌ترین نوع ION است و معمولاً با عوامل خطر قلبی عروقی مانند فشار خون بالا، دیابت، کلسترول بالا و آپنه خواب مرتبط است.
تشخیص: معاینه چشمی، تست‌های خونی (به ویژه برای بررسی التهاب در آرتریت تمپورال) و گاهی آنژیوگرافی.
درمان: برای نوع آرتریتیک، درمان فوری با کورتیکواستروئیدها برای جلوگیری از آسیب به چشم دیگر حیاتی است. برای نوع غیرآرتریتیک، درمان خاصی برای بازیابی بینایی وجود ندارد، اما کنترل عوامل خطر زمینه‌ای برای جلوگیری از آسیب بیشتر یا درگیری چشم دیگر مهم است.
۳. نوروپاتی‌های فشاری عصب بینایی (Compressive Optic Neuropathies)
این بیماریها زمانی اتفاق می‌افتند که توده‌ها یا ساختارهای مجاور به عصب بینایی فشار وارد می‌کنند. این فشار می‌تواند منجر به اختلال در عملکرد عصب و کاهش بینایی شود.
علل: تومورهای مغزی (مانند مننژیوما، گلیوما)، تومورهای حفره چشم، کیست‌ها، عروق خونی بزرگ‌شده، یا حتی تورم ناشی از بیماری‌های تیروئید می‌توانند عصب را تحت فشار قرار دهند.
علائم: کاهش بینایی تدریجی، نقص میدان بینایی و اختلال در دید رنگ از علائم رایج هستند.
تشخیص: تصویربرداری ام‌آرآی (MRI) یا سی‌تی اسکن (CT Scan) از مغز و حفره چشم برای شناسایی منبع فشار.
درمان: درمان اصلی، برطرف کردن علت فشار است که ممکن است شامل جراحی برای برداشتن تومور، پرتو درمانی یا سایر روش‌های درمانی باشد.
۴. گلوکوم (آب سیاه)
گلوکوم گروهی از بیماریها است که با آسیب پیشرونده به عصب بینایی مشخص می‌شود که اغلب (اما نه همیشه) با افزایش فشار داخل چشمی همراه است. این آسیب منجر به از دست دادن تدریجی میدان بینایی می‌شود که در ابتدا ممکن است بدون علامت باشد و تا مراحل پیشرفته تشخیص داده نشود.
علل: اختلال در تخلیه مایع داخل چشمی (زلالیه) منجر به افزایش فشار می‌شود که به عصب بینایی آسیب می‌رساند.
علائم: در مراحل اولیه معمولاً بدون علامت است. در مراحل پیشرفته‌تر، شامل از دست دادن دید محیطی (دید تونلی) و در نهایت از دست دادن دید مرکزی.
تشخیص: اندازه‌گیری فشار داخل چشمی، معاینه سر عصب بینایی، تست میدان بینایی و اسکن OCT (Optical Coherence Tomography) برای اندازه‌گیری ضخامت لایه فیبر عصبی شبکیه.
درمان: هدف از درمان، کاهش فشار داخل چشمی برای جلوگیری از آسیب بیشتر است. این شامل قطره‌های چشمی، لیزر درمانی و در برخی موارد جراحی است. آسیب وارد شده به عصب بینایی در گلوکوم قابل برگشت نیست، بنابراین تشخیص و درمان زودهنگام بسیار حیاتی است.
۵. نوروپاتی‌های بینایی ارثی و متابولیک
این دسته شامل بیماری‌هایی است که به دلیل نقص‌های ژنتیکی یا مشکلات در متابولیسم سلولی، عصب بینایی را تحت تأثیر قرار می‌دهند.
نوروپاتی بینایی ارثی لبر (Leber's Hereditary Optic Neuropathy - LHON): یک بیماری میتوکندریایی است که عمدتاً مردان جوان را درگیر می‌کند و منجر به از دست دادن ناگهانی و شدید بینایی در یک چشم و سپس در چشم دیگر می‌شود. دید رنگ نیز به شدت تحت تأثیر قرار می‌گیرد. درمانی برای بازگرداندن بینایی از دست رفته وجود ندارد، اما برخی داروهای جدید در حال بررسی هستند.
آتروفی بینایی غالب آتوزومی (Dominant Optic Atrophy - DOA): یک بیماری ارثی دیگر که معمولاً در اوایل کودکی شروع می‌شود و با کاهش تدریجی بینایی، به خصوص دید رنگ، مشخص می‌شود.
نوروپاتی‌های بینایی تغذیه‌ای/سمی: ناشی از کمبود ویتامین‌ها (به ویژه B12 و فولات) یا قرار گرفتن در معرض مواد سمی مانند الکل، تنباکو، متانول یا برخی داروها. درمان شامل رفع علت زمینه‌ای و مکمل‌های ویتامینی است.
روش‌های تشخیص بیماری‌های عصب بینایی
تشخیص دقیق بیماری‌های عصب بینایی نیازمند ارزیابی جامع توسط متخصص است و شامل ترکیبی از معاینات بالینی و تست‌های تخصصی می‌شود:
آزمون میدان بینایی (Visual Field Testing): این تست توانایی فرد را در دیدن نقاط نورانی در قسمت‌های مختلف میدان بینایی ارزیابی می‌کند و می‌تواند نقاط کور یا الگوهای خاص از دست دادن بینایی را که نشان‌دهنده آسیب عصب بینایی هستند، شناسایی کند.
تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI): مهم‌ترین ابزار تصویربرداری برای بررسی عصب بینایی و مغز است. MRI می‌تواند التهاب، تومورها، ضایعات دمیلینه و سایر ناهنجاری‌هایی که بر عصب بینایی تأثیر می‌گذارند را نشان دهد.
توموگرافی انسجام نوری (Optical Coherence Tomography - OCT): یک تکنیک تصویربرداری غیرتهاجمی است که برش‌های مقطعی با وضوح بالا از شبکیه و سر عصب بینایی را فراهم می‌کند. OCT به اندازه‌گیری ضخامت لایه فیبر عصبی شبکیه کمک می‌کند که در بیماری‌های عصب بینایی کاهش می‌یابد.
پتانسیل‌های برانگیخته بینایی (Visual Evoked Potentials - VEP): این تست فعالیت الکتریکی مغز را در پاسخ به محرک‌های بینایی (معمولاً الگوهای شطرنجی متناوب) اندازه‌گیری می‌کند. تاخیر در پاسخ VEP می‌تواند نشان‌دهنده کند شدن هدایت پیام‌های عصبی در عصب بینایی باشد که در بیماری‌هایی مانند ام‌اس دیده می‌شود.
آزمایش خون: برای بررسی علل التهابی، عفونی یا متابولیک بیماری‌های عصب بینایی (مانند آزمایش ESR و CRP برای آرتریت تمپورال، تست‌های دیابت، ویتامین B12 و غیره).
معاینه مایع مغزی نخاعی (CSF): در برخی موارد، برای رد یا تأیید بیماری‌های خاصی مانند ام‌اس، ممکن است نمونه‌برداری از مایع مغزی نخاعی ضروری باشد.
تفاوت بیماری‌های عصب بینایی با بیماری‌های چشمی دیگر
مهم است که بین بیماری‌های عصب بینایی و سایر بیماری‌های چشمی که می‌توانند باعث کاهش بینایی شوند، تمایز قائل شد. بیماری‌های چشمی رایج مانند آب مروارید (کاتاراکت)، تخریب ماکولای وابسته به سن (AMD) و رتینوپاتی دیابتی عمدتاً بر قسمت‌های دیگر چشم (عدسی و شبکیه) تأثیر می‌گذارند.
آب مروارید: کدورت عدسی چشم است که دید را تار می‌کند. بینایی معمولاً با جراحی قابل برگشت است.
تخریب ماکولای وابسته به سن (AMD): آسیب به ماکولا (مرکز شبکیه) است که مسئول دید مرکزی و دقیق است. این بیماری منجر به از دست دادن دید مرکزی می‌شود.
رتینوپاتی دیابتی: آسیب به عروق خونی شبکیه در افراد دیابتی است که می‌تواند منجر به خونریزی و از دست دادن بینایی شود.
در حالی که همه این بیماریها بر بینایی تأثیر می‌گذارند، مکانیسم آسیب و بخش درگیر چشم در آن‌ها متفاوت است. بیماری‌های عصب بینایی مستقیماً بر عصب منتقل‌کننده پیام به مغز تأثیر می‌گذارند، در حالی که بیماری‌های ذکر شده عمدتاً به ساختارهای جلویی یا شبکیه چشم آسیب می‌رسانند. تمایز این بیماریها از یکدیگر برای تشخیص و درمان صحیح بسیار مهم است.
راه‌های درمان بیماری‌های عصب بینایی
درمان بیماری‌های عصب بینایی به علت زمینه‌ای بستگی دارد. برخی از رویکردهای درمانی شامل موارد زیر است:
دارودرمانی:
کورتیکواستروئیدها: در مواردی مانند نوریت اپتیک و آرتریت تمپورال برای کاهش التهاب و تسریع بهبود استفاده می‌شوند.
داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی: در بیماری‌های خودایمنی مانند ام‌اس یا NMOSD برای کنترل بیماری و جلوگیری از حملات بیشتر تجویز می‌شوند.
مکمل‌های ویتامینی: در نوروپاتی‌های بینایی تغذیه‌ای برای جبران کمبودها.
جراحی: در موارد نوروپاتی‌های فشاری، جراحی برای برداشتن تومور یا هر ساختاری که به عصب فشار می‌آورد، ضروری است.
لیزر درمانی: در برخی موارد گلوکوم برای بهبود تخلیه مایع داخل چشمی.
توانبخشی بینایی (Visual Rehabilitation): برای افرادی که دچار از دست دادن دائمی بینایی شده‌اند، توانبخشی بینایی می‌تواند شامل استفاده از وسایل کمک‌بینایی (مانند ذره‌بین‌ها، تلسکوپ‌ها)، آموزش مهارت‌های تطبیقی و استفاده از فناوری‌های کمکی باشد تا کیفیت زندگی آن‌ها بهبود یابد.
کنترل عوامل خطر: در نوروپاتی‌های ایسکمیک غیرآرتریتیک و گلوکوم، کنترل دقیق بیماری‌های زمینه‌ای مانند فشار خون بالا، دیابت و کلسترول برای جلوگیری از پیشرفت آسیب بسیار مهم است.
پاسخ به سؤالات رایج بیماران
۱. آیا بیماری‌های عصب بینایی همیشه منجر به کوری می‌شوند؟
خیر، همه بیماری‌های عصب بینایی منجر به کوری کامل نمی‌شوند. بسیاری از آن‌ها با درمان مناسب و به موقع قابل کنترل هستند و در برخی موارد، بینایی حتی می‌تواند بهبود یابد. با این حال، در برخی موارد پیشرفته یا خاص، ممکن است بخشی یا تمام بینایی از دست برود.
۲. آیا درد چشم همیشه نشانه‌ی آسیب به عصب بینایی است؟
درد چشم می‌تواند علل مختلفی داشته باشد و همیشه نشانه‌ی آسیب عصب بینایی نیست. با این حال، در مواردی مانند نوریت اپتیک، درد به خصوص هنگام حرکت چشم، یک علامت شایع و مهم است. در صورت وجود درد چشم همراه با کاهش بینایی، مراجعه به پزشک ضروری است.
۳. چقدر طول می‌کشد تا بینایی پس از درمان بهبود یابد؟
مدت زمان بهبود بینایی بسته به نوع بیماری و شدت آسیب متفاوت است. در نوریت اپتیک، بهبود ممکن است هفته‌ها تا ماه‌ها طول بکشد. در برخی موارد، ممکن است بینایی به طور کامل بهبود نیابد و درجاتی از کاهش بینایی یا اختلال در دید رنگ باقی بماند.
۴. آیا می‌توان از بیماری‌های عصب بینایی پیشگیری کرد؟
در برخی موارد می‌توان با کنترل عوامل خطر، از بروز یا پیشرفت بیماری‌های عصب بینایی پیشگیری کرد. برای مثال، کنترل دقیق فشار خون، دیابت و کلسترول برای جلوگیری از نوروپاتی‌های ایسکمیک و گلوکوم مهم است. اجتناب از مصرف مواد سمی نیز در پیشگیری از نوروپاتی‌های سمی مؤثر است. معاینات منظم چشمی، به خصوص برای افراد بالای ۴۰ سال یا دارای سابقه خانوادگی گلوکوم، برای تشخیص زودهنگام بسیار حیاتی است.
نکات پیشگیرانه و اهمیت تشخیص زودهنگام
در حال حاضر، برای بسیاری از بیماری‌های عصب بینایی، راهکار پیشگیرانه قطعی وجود ندارد، اما می‌توان با اقداماتی، خطر ابتلا یا پیشرفت آن‌ها را کاهش داد:
مدیریت بیماری‌های زمینه‌ای: اگر به بیماری‌هایی مانند دیابت، فشار خون بالا یا بیماری‌های خودایمنی مبتلا هستید، کنترل دقیق آن‌ها با پیروی از توصیه‌های پزشک و مصرف منظم داروها از اهمیت بالایی برخوردار است.
معاینات منظم چشم‌پزشکی: به خصوص برای افراد بالای ۴۰ سال یا کسانی که سابقه خانوادگی بیماری‌های چشمی یا عصبی دارند، معاینات دوره‌ای چشم‌پزشکی می‌تواند به تشخیص زودهنگام مشکلات عصب بینایی کمک کند. این معاینات شامل بررسی فشار داخل چشمی و معاینه ته چشم است.
رژیم غذایی سالم و سبک زندگی فعال: مصرف رژیم غذایی غنی از آنتی‌اکسیدان‌ها، ویتامین‌ها و مواد معدنی، و همچنین فعالیت بدنی منظم، می‌تواند به سلامت عمومی بدن و سیستم عصبی کمک کند.
اجتناب از مصرف مواد سمی: پرهیز از مصرف بیش از حد الکل، تنباکو و قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی سمی که می‌توانند به عصب بینایی آسیب برسانند.
تشخیص زودهنگام در بیماری‌های عصب بینایی می‌تواند تفاوت چشمگیری در نتیجه درمان ایجاد کند. بسیاری از آسیب‌های عصب بینایی، به ویژه در مراحل اولیه، قابل درمان هستند و می‌توان از از دست دادن بینایی دائمی جلوگیری کرد. بنابراین، در صورت مشاهده هرگونه تغییر ناگهانی یا تدریجی در بینایی، درد چشم، یا سایر علائم هشداردهنده، سریعاً به پزشک مراجعه کنید.
نتیجه‌گیری
بیماری‌های عصب بینایی طیف وسیعی از اختلالات را در بر می‌گیرند که می‌توانند تأثیرات جدی بر کیفیت زندگی افراد داشته باشند. درک عملکرد عصب بینایی، آشنایی با انواع شایع این بیماریها، علائم هشداردهنده، و روش‌های تشخیصی و درمانی نوین، به افزایش آگاهی عمومی و ارتقاء سلامت جامعه کمک شایانی می‌کند. همواره به یاد داشته باشید که هرگونه نگرانی در مورد بینایی خود را با پزشک متخصص در میان بگذارید تا تشخیص و درمان به موقع صورت گیرد. دانش علمی در این زمینه به طور مداوم در حال پیشرفت است و امیدواری‌هایی برای درمانهای مؤثرتر در آینده وجود دارد.
اشتراک گذری این مطلب در واتساپ
پیج اینستاگرام دکتر عمادی
کانال تلگرام دنیای شگفت انگیز مغز
نرم افزار گسترش سلامت
کانال سردرد ایران
کانال یوتیوب دکتر فرهاد عمادی
وبسایت دکتر فرهاد عمادی
کانال آپارات دکتر عمادی
آدرس دکتر عمادی(گوگل مپ)
آدرس نشان دکتر عمادی
وبسایت مدمی
تلفن مطب دکتر عمادی.
از طریق شماره تماس های : ۰۷۱۳۲۳۰۸۹۴۳ و ۰۹۱۷۴۵۲۵۰۴۳ با مطب ایشان در تماس باشید. ساعات کار دکتر فرهاد عمادی : از شنبه تا چهار شنبه از ساعت یک تا ساعت ۷ بعد از ظهر